Doanh nghiệp xi măng tiếp tục chật vật
Theo báo cáo của Hiệp hội Xi măng Việt Nam , cả nước hiện có 61 nhà máy sản xuất xi măng với tổng công suất khoảng 117 triệu tấn xi măng/năm. Tuy nhiên, tiêu thụ xi măng đã liên tục giảm từ năm 2022 đến nay khiến nhiều doanh nghiệp đối diện khó khăn. Tổng lượng tiêu thụ xi măng trrong năm 2023 chỉ đạt 87,8 triệu tấn (56,6 triệu tấn tại thị trường nội địa, xuất khẩu 31,2 triệu tấn), giảm 16% so với năm 2022.
Nhiều doanh nghiệp xi măng lớn đã ghi nhận mức lỗ ròng đáng kể trong năm 2023 khi sản lượng tiêu thụ sụt giảm và thị trường rơi vào tình trạng dư cung.
Các doanh nghiệp xi măng cho hay, thị trường xi măng cả trong nước lẫn xuất khẩu đều gặp nhiều khó khăn. Đối với kênh xuất khẩu, sở dĩ sản lượng giảm mạnh là do Trung Quốc giảm nhập khẩu, bởi thị trường bất động sản nước này chưa có dấu hiệu khởi sắc.
Bên cạnh đó, cạnh tranh xuất khẩu xi măng, clinker của Việt Nam khốc liệt hơn do Trung Quốc đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường mua nhiều xi măng nước ta, điển hình là Phillipiness, Bangladesh. Tại Phillipiness, nước này vẫn áp dụng chính sách bảo hộ (thuế chống bán phá giá với xi măng nhập từ Việt Nam), cộng với cạnh tranh dư thừa tại Trung Đông và Đông Nam Á... Ngoài ra, giá xuất khẩu bình quân 12 tháng năm 2023 đạt gần 42,4 USD/tấn, giảm gần 3% so với cùng kỳ, chưa kể doanh nghiệp xuất khẩu clinker trong nước phải chịu thuế 10% từ 1/1/2023.
Hiệp hội Xi măng Việt Nam cho biết, khó khăn đến từ nhu cầu tiêu thụ trong nước yếu, các dự án đầu tư công triển khai chậm. Các dự án xây đường giao thông, trong đó cao tốc vẫn sử dụng công nghệ truyền thống, việc áp dụng cầu cạn cao tốc bằng bê tông cốt thép còn hạn chế, giải pháp sử dụng xi măng để gia cố, ổn định nền đất chưa được áp dụng.
Thị trường nhà ở, bất động sản chưa hồi phục, tỷ lệ các dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội triển khai thực tế rất thấp. Trong khi đó, doanh nghiệp lại khó khăn về sản xuất khi giá nhiên liệu, năng lượng tăng cao, đặc biệt là giá than. Thuế xuất khẩu clinker (xi măng thô) tăng, sức ép môi trường với các nhà máy xi măng ngày càng lớn.
PGS. TS Lương Đức Long, Tổng thư ký Hiệp hội Xi măng Việt Nam chỉ ra, yếu tố bất khả kháng liên quan đến giá nguyên, nhiên, vật liệu đầu vào cho sản xuất xi măng, mặc dù đã giảm, nhưng vẫn ở mức cao. Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam, giai đoạn này, ngành chịu áp lực lớn, khi khả năng hấp thụ xi măng của nền kinh tế trong nước kém; giá điện, than và các nguyên nhiên liệu đầu vào cho sản xuất đều tăng, có thời điểm giá than tăng gấp 3 lần; năm 2023, giá bán lẻ điện bình quân tăng 7,5%...
"Ngành xi măng đang gặp khó khăn rất lớn trong sản xuất và tiêu thụ, doanh nghiệp có nguy cơ phá sản hoặc bán một phần nhà máy cho nước ngoài", Hiệp hội Xi măng Việt Nam cho biết.
Cần có giải pháp cấp cấp thiết gỡ khó cho ngành xi măng
Để gỡ khó cho các doanh nghiệp sản xuất xi măng, Hiệp hội Xi măng Việt Nam nghị và các bộ, ngành có giải pháp tăng tiêu thụ nội địa xi măng thông qua sử dụng giải pháp cầu cạn trong đầu tư cao tốc, đặc biệt ở những vùng đất yếu, vùng cần thoát lũ như miền Trung, đồng bằng sông Cửu Long.
Ngoài ra, Hiệp hội Xi măng Việt Nam cũng kiến nghị Chính phủ sớm trình Quốc hội thông qua việc bỏ thuế xuất khẩu đối với clinker, trước mắt nếu chưa bãi bỏ thì giữ nguyên thuế xuất khẩu với clinker 2 năm tới là 5%.
Đặc biệt, đề nghị Thủ tướng chỉ đạo các ngân hàng giãn nợ, giảm lãi suất cho các doanh nghiệp xi măng, đồng thời không khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư dự án xi măng tại Việt Nam.
Trước đó, hồi cuối năm 2023, Hiệp hội Xi măng Việt Nam cũng đã kiến nghị Thủ tướng loạt đề xuất nhằm tháo gỡ khó khăn cho ngành xi măng. Đó là thúc đẩy hoạt động đầu tư xây dựng, đặc biệt xây dựng kết cấu hạ tầng; thực hiện tháo gỡ khó khăn cho thị trường bất động sản, nhà ở.Về chính sách thuế, đề nghị Chính phủ tạm hoãn việc tăng thuế xuất khẩu clinker từ 5% lên 10% (theo Nghị định 101/2021/NĐ-CP) tạm giữ thuế suất thuế xuất khẩu clinker ở mức cũ 5% thêm 2 năm; cùng với đó, đề nghị Chính phủ xem xét, sửa đổi chính sách thuế GTGT đối với sản phẩm xuất khẩu (clinker) quy định tại Nghị định số 100/2016/NĐ-CP và Bộ Tài chính sửa đổi các Thông tư liên quan theo hướng sản xuất clinker không thuộc đối tượng hàng hóa không chịu thuế VAT.
Chính phủ cũng nên xem xét, sửa đổi Nghị định số 12/2015/NĐ-CP và Bộ Tài chính sửa đổi Thông tư số 152/2015/TT-BTC theo hướng quy định lại cách tính thuế tài nguyên đối với sản phẩm chế biến từ khoáng sản trong đó có xi măng, clinker để thuế tài nguyên không bị tính trùng lên thuế thu nhập doanh nghiệp như phản ánh của các doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, Hiệp hội Xi măng Việt Nam cũng bày tỏ thêm kiến nghị, khẩn trương ban hành các tiêu chuẩn, quy chuẩn về việc sử dụng nguyên, nhiên liệu thay thế cho các ngành công nghiệp, trong đó có ngành xi măng. Có chính sách khuyến khích về thuế, tài chính cho nhà máy sử dụng nguyên, nhiên liệu thay thế. Tạo điều kiện để việc vận chuyển, tái sử dụng các chất thải, rác thải làm nguyên, nhiên liệu thay thế được thuận tiện. Cần ban hành các quy định, hướng dẫn các nhà máy xi măng thực hiện kiểm kê, báo cáo phát thải khí nhà kính.
Hiệp hội Xi măng Việt Nam cho rằng cần thúc đẩy xuất khẩu, kiểm soát chặt nhập khẩu vật liệu xây dựng; nâng cao chất lượng tiết giảm chi phí sản xuất. Thực tế, đây không phải lần đầu các doanh nghiệp xi măng "kêu cứu". Cuối năm ngoái, cùng với 7 hiệp hội khác trong ngành vật liệu xây dựng, Hiệp hội Xi măng Việt Nam đã thông tin về tình thế bấp bênh của mình.
Trên thị trường chứng khoán, loạt doanh nghiệp xi măng quy mô lớn như: Công ty Cổ phần Xi măng Bỉm Sơn (mã cổ phiếu BCC), Công ty Cổ phần Xi măng Vicem Bút Sơn (mã cổ phiếu BTS), Công ty CP Xi măng Vicem Hoàng Mai (mã cổ phiếu HOM)… ghi nhận mức lỗ lớn trong năm 2023.
